Dan wel: over het kwaads en goeds dat de tijd deed.
En over goede hoop.
Heumensoord is (bijna) niet meer. In de afgelopen paar weken zijn de bewoners in rap tempo over heel Nederland verspreid, vaak opnieuw in noodopvangen. De manier waarop dat gegaan is, en “Heumensoord” als zodanig heeft flink wat gemengde gevoelens opgeroepen, zowel onder de Heumensoord bewoners, als onder de grote schare “lokale mensen” die zich sinds oktober vorig jaar met hart en ziel hebben ingezet voor een warm welkom en wat aangenamer verblijf.
Ook ik worstel met gemengde gevoelens. Want op zich vond, en vind ik nog steeds, Heumensoord een “goed ding”. Toen begin september vorig jaar elke avond op tv beelden te zien waren van sportzalen die in allerijl werden volgestouwd met kampeerbedjes, en van massa’s mensen die middenin de nacht van hot naar her gesjord werden om ze maar ergens een dak boven het hoofd te bieden, diende ik notabene zelf nog formeel het idee in bij de gemeente om Heumensoord als noodopvang op te bouwen. Als we daar jaarlijks in no time (en voor een féést) een kamp voor 5000 militairen konden laten verrijzen, dan kon dit toch zeker ook voor mensen die noodgedwongen huis en haard hadden achtergelaten! Van de gemeente kreeg ik geen reactie op mijn voorstel, maar op FB werd mijn vergelijkbare oproep nog (bovenal) met instemming ontvangen. Dus toen de gemeente een paar weken later bekend maakte inderdaad op Heumensoord een noodopvang voor duizenden mensen in te richten was ik dan ook in alle staten van blijdschap. Zóveel mensen die tenminste in bed, bad en brood voorzien zouden worden, “sober maar humaan”: geweldig!
Ik vind het nog steeds en onverminderd een “goed ding” dat Nijmegen, onder leiding van Bruls, zo de nek uitgestoken heeft om zo’n enorme groep mensen in nood op te vangen – daar waar .. 200 gemeenten in Nederland überhaupt geen vluchtelingen hebben willen opnemen. Maar helaas is Heumensoord geen onverdeeld succes gebleken, dat is inmiddels wel duidelijk. Dat er dingen niet goed gegaan zijn en anders aangepakt hadden moeten, of kunnen, worden staat buiten kijf. Wie daarvoor verantwoordelijk is, of had moeten zijn, tja.. Ik heb daar natuurlijk wel zo mijn ideeën over, maar het is niet mijn bedoeling hier met een beschuldigende vinger te wijzen. Wie ben ik om dat te doen? Het is gemakkelijk praten van de zijlijn.
Het kwaad van de tijd
Wat ik wel stellig geloof is dat de tijd een grote rol hierin heeft gespeeld. Naar mijn idee zijn het absoluut ook die máánden en máánden dat het verblijf hier voor velen duurde die Heumensoord van “goed ding” tot op zijn meest “twijfelachtige zaak” hebben gemaakt. Die onmenselijke lange periode van in onzekerheid verkeren, van afhankelijk zijn van wat je aan hulp wordt aangeboden en daarmee dus van de goodwill van anderen. Van niet je eigen lot in handen kunnen nemen en totaal geen zelfbeschikkingsrecht hebben. Van niet weten of je hier mag blijven, niet eens weten wanneer je gáát weten of je hier mag blijven. Van gescheiden zijn van je partner, kinderen, andere familieleden. Van noodgedwongen hier lijdzaam moeten zitten wáchten, terwijl zij daar notabene nog in oorlogsgebied zitten.
Het is volgens mij met name die lange tijd dat de noodopvang geduurd heeft, en in feite voor velen nog élders voortduurt (voortsleept), die het verblijf ter Heumensoord ondraaglijk en inhumaan heeft gemaakt. In emotioneel opzicht, maar ook fysiek – en vervolgens logischerwijs in wisselwerking met elkaar. Met 100 mensen in één verblijf samen slapen, alleen kantine-achtige ruimtes met honderden tegelijkertijd als woonkamer moeten delen, geen enkele privacy, niet eens een veilig plekje voor je (schamele) bezittingen hebben, je lijf en leden dagelijks in derde-rangs-camping sanitair moeten verzorgen – voor een paar dagen of zelfs weken is dat misschien nog oké. Dat vinden velen van ons, “lokale Nederlanders”, zelfs leuk voor hun vakantieperiode. Maar daarna keren wij dan weer terug naar onze eigen plek, en gaan we, paradoxaal genoeg uitgerust van een paar weekjes “kramperen”, weer verder met ons dagelijkse leven vol luxe (ja, nog altijd!) en zekerheden. Maar dít máándenlang als dagelijkse leven te moeten hebben.. dat is gewoon niet oké.
De deugd van de tijd
Tegelijkertijd … heeft juist dat langdurige verblijf ook weer zo veel goeds gebracht. Want vanaf het moment dat duidelijk werd dat Nijmegen zoveel mensen ging opvangen, stonden lokale bewoners te trappelen om iets voor hen te kunnen doen. Aanvankelijk werd dat trappelen een bijna ongeduldig stampen, toen er geruime tijd overheen ging voordat dat omvangrijke aanbod van support in mens en materieel daadwerkelijk ingezet mocht en kon worden. Maar uiteindelijk is zowel binnen als buiten Heumensoord wel zo hartverwarmend veel ondernomen om het verblijf van de vluchtelingen ietwat te veraangenamen, ietwat dragelijker te maken. Duizenden mensen hebben zich ingespannen, wekelijks werden alleen al op Heumensoord honderden activiteiten georganiseerd om de bewoners maar éven wat ontspanning, een plezierige of nuttige tijdsbesteding te bieden. En dan die talrijke initiatieven buiten de omheiningen om nog.
Wat dat betreft ben ik echt dol op “Nijmegen”. Helemaal als ik zie en hoor en lees wat voor onaardig-tot-ronduit-schofterig gedrag Nederlanders elders in het land vertonen om deze mensen van buitenaf maar vooral ook buiten de eigen gemeente- of buurtgrenzen te houden. Regelmatig treft me dan een plaatsvervangende schaamte. Die evenwel en gelukkig dan al weer snel vervangen of overheerst wordt door een gevoel van blijdschap en misschien zelfs ook wel trots om alles wat wél in “Nijmegen” ondernomen werd en wordt om vluchtelingen een steuntje in de rug te geven. Waar officiële instanties het niet altijd of helemaal lukte de vluchtelingen een warm welkom te heten, heeft de Nijmeegse bevolking dat wel gedaan, veelal op basis van vrijwilligheid en eigen middelen. Precies ook juist die lange duur van de noodopvang heeft zo tot veel moois geleid.
En toen weer opnieuw
Maar.. *zucht*.. ook dat heeft nu juist weer een keerzijde. Want nu Heumensoord in allerijl is “leeggehaald” staan al die ontstane contacten, die eerste maar zeer reële stappen in het (lokale) integratieproces ineens weer zwaar onder druk. De fysieke omstandigheden zullen in de nieuwe opvang ongetwijfeld beter zijn, dat kán ook haast niet anders. Maar de ex-Heumensoord bewoners moeten er evengoed weer vrijwel helemaal opnieuw beginnen. Elders hebben zij immers vaak (nog) (vrijwel) geen sociale contacten, geen maatjes om de omgeving mee te verkennen, geen vertrouwelingen waar zij hun verhaal kwijt kunnen. En het sport-, spel- of ander recreatieve aanbod om de tijd mee te verdrijven én tegelijkertijd een beetje meer van en over Nederland te leren kennen is op die nieuwe opvanglocaties naar mijn weten lang zo uitgebreid (nog) niet. Tuurlijk: de opgedane contacten kúnnen, en zullen deels, ook vanuit Nijmegen blijven voortduren. Althans, voor hen die zich verstaanbaar kunnen maken en de weg op FB weten. Dat laatste medium speelde hier in Nijmegen een belangrijke rol in de ontwikkeling van een lokaal netwerk, ontvangst van support, en deelname aan plaatselijke initiatieven. Maar een aanzienlijk deel van de eerdere stadsgasten is geen fervent (of ook maar handig) Facebooker. En bovendien is juist dat face-to-face contact met Nederlanders en het letterlijk de straat op gaan en participeren in activiteiten door en met de lokale bevolking mijns inziens essentieel om dit (mogelijk) nieuwe land van vestiging een beetje te leren kennen, en niet in een hoekje weg te kwijnen. Overigens ook om wat meer wéderzijds respect te kweken en iets van die angst voor het onbekende, dat onder grote delen van de Nederlandse bevolking heerst, weg te nemen. Dat hele proces van voorzichtig verkennen en aftasten tot en met verdieping en enige worteling is met die zo snelle, eigenlijk abrupte leegloop van Heumensoord en uitzwerming van haar bewoners over heel Nederland ruw verstoord.
Oef, wat een complexe situatie is het toch, wat een gemengde gevoelens en uiteenlopende gedachten roept “Heumensoord” toch op. En als ík al niet weet hoe ik mij hierover moet voelen, dan laat zich raden hoe deze mensen, wiens bestaan en lot in feite vaak nog altijd afhankelijk van onze welwillendheid ligt, zich hierover moeten voelen. Ik hoop alleen maar dat zij elders in het land opnieuw fijne mensen treffen die zich hard willen maken voor een warm welkom. En dat er gauw een einde komt aan die dramatisch lange periode van onzekerheid, zodat zij daarna hun leven weer in eígen handen kunnen nemen.
Met hoopvolle groet,
Marisha
Ps. Jawel, toch wel degelijk met “hoopvolle” groet. Want weliswaar weet ik uit mijn persoonlijke contacten met ex-Heumenoord bewoners dat zij zich vooralsnog inderdaad (opnieuw) nogal verloren en in zekere zin zelfs ontheemd voelen in hun nieuwe woonomgeving, er is her en der wel degelijk toch ook al welkom-beweging zichtbaar. Vooral op FB dan dus wel weer. Ik zal dus dat lijstje links met de (overwegend) Nijmeegse vrijwilligersinitiatieven, links onderaan deze website, asap updaten en aanvullen met elders-lokale initiatieven (die dan trouwens regelmatig een direct of indirect ge-/vervolg op de Nijmeegse zijn).
230 gasten repowered! 